Thuế 0% – Nước cờ chủ động đưa Việt Nam vào bàn cờ thương mại chiến lược với Mỹ

Cam kết thuế 0% – Lá bài thiện chí và nền tảng cho thương lượng

Khi Tổng Bí thư Tô Lâm trực tiếp điện đàm với Tổng thống Donald Trump, cùng tuyên bố sẵn sàng đưa thuế nhập khẩu hàng hóa Mỹ về mức 0%, Việt Nam đã gửi một thông điệp rõ ràng: chúng tôi muốn chơi sòng phẳng, minh bạch và chủ động. Trong bối cảnh ông Trump đang đẩy mạnh chính sách bảo hộ và áp thuế 46% lên hàng hóa Việt Nam, động thái này không chỉ là “món quà thiện chí”, mà còn là đòn bẩy để tái đàm phán. Một quốc gia sẵn sàng mở cửa thị trường, tạo điều kiện cho hàng hóa Mỹ thâm nhập, chắc chắn sẽ được nhìn nhận tích cực hơn trong chiến lược tái cân bằng thương mại của Mỹ.

Đòn bẩy đàm phán và triển vọng một FTA song phương

Chủ động cam kết thuế 0% không chỉ mang tính đơn phương, mà còn mở ra cơ hội hai bên cùng xem xét thiết lập một hiệp định thương mại tự do song phương (FTA) – điều mà Việt Nam chưa từng có với Mỹ. Nếu tiến xa hơn, một FTA kiểu mới có thể xóa bỏ hầu hết hàng rào thuế quan, đồng thời thiết lập cơ chế kiểm soát chặt chẽ xuất xứ – một mối quan tâm then chốt của Mỹ trong bối cảnh lo ngại hàng hóa đội lốt từ Trung Quốc.

Tác động hai chiều: Cơ hội tiêu dùng – Áp lực cạnh tranh

Ở chiều tích cực, người tiêu dùng Việt sẽ được tiếp cận hàng Mỹ chất lượng cao với giá rẻ hơn, từ iPhone đến thịt bò, từ dược phẩm đến xe hơi. Nhưng mặt trái là doanh nghiệp trong nước – nhất là SME – sẽ chịu sức ép lớn về giá, chất lượng và công nghệ. Nếu không có chính sách hỗ trợ chuyển đổi và nâng cấp, nhiều ngành sản xuất nội địa có thể mất thị phần ngay trên sân nhà.

Ngành ô tô và bài toán kép: cạnh tranh hay liên kết?

Ngành ô tô là ví dụ điển hình. Xe Mỹ tràn vào với mức thuế 0% sẽ đe dọa thị phần của VinFast và các hãng lắp ráp nội địa. Tuy nhiên, nếu nhìn rộng, đây là cơ hội để doanh nghiệp Việt liên kết ngược – nhập khẩu linh kiện Mỹ giá rẻ, tiếp cận công nghệ, thậm chí hợp tác nghiên cứu và phát triển (R&D). Những tập đoàn như Tesla, Ford hoàn toàn có thể tìm đến Việt Nam như một mắt xích mới trong chuỗi cung ứng khu vực.

Nếu Mỹ gỡ bỏ thuế 46% – cú hích xuất khẩu và FDI

Nếu cam kết thuế 0% từ Việt Nam được đáp lại bằng việc Mỹ gỡ bỏ thuế 46%, đây sẽ là “cú hích kép” cho nền kinh tế. Xuất khẩu sang Mỹ – thị trường lớn nhất của Việt Nam – sẽ bùng nổ trở lại. Đặc biệt là các mặt hàng từng chịu thuế nặng như gỗ, thép, nhôm. Đồng thời, Việt Nam sẽ nổi bật lên như một điểm đến thay thế Trung Quốc trong chiến lược dịch chuyển chuỗi cung ứng của doanh nghiệp Mỹ và đồng minh.

Kịch bản tiêu cực – Nếu Mỹ không nhượng bộ thì sao?

Ngay cả trong trường hợp Mỹ không gỡ thuế, Việt Nam vẫn còn dư địa ứng phó. Một mặt, cần làm sạch chuỗi cung ứng, minh bạch hóa xuất xứ, hợp tác kiểm định quốc tế để vô hiệu hóa lý do áp thuế của Mỹ. Mặt khác, mở rộng thị trường xuất khẩu sang EU, Trung Đông, Đông Bắc Á để giảm lệ thuộc. Và nếu cần thiết, dùng chính sách thuế nhập khẩu làm đòn bẩy “áp lực ngược” – theo đúng luật chơi WTO.

Chiến lược dài hạn: tái cấu trúc toàn diện quan hệ Việt – Mỹ

Chỉ cam kết nhập khẩu là chưa đủ. Việt Nam cần chủ động “đưa ra đề bài” với Mỹ bằng những chương trình hợp tác có giá trị chiến lược: mua sắm quốc phòng lưỡng dụng, mời gọi đầu tư hạ tầng, mở cửa khu công nghiệp công nghệ cao dành riêng cho doanh nghiệp Mỹ, hoặc liên kết giáo dục – nghiên cứu. Khi hai nền kinh tế gắn chặt với nhau bằng lợi ích thực chất, thuế quan sẽ chỉ còn là chuyện ngắn hạn.

Bằng cách thể hiện thiện chí vượt kỳ vọng, Việt Nam đang dọn đường cho một bước ngoặt quan hệ thương mại. Nếu biết tận dụng thế cờ thuế 0%, chúng ta không chỉ tránh được thiệt hại từ hàng rào thuế Mỹ, mà còn có thể tái cấu trúc vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu – từ “xưởng gia công” sang “đối tác chiến lược”. Đây là cơ hội hiếm, nhưng sẽ trôi qua nhanh nếu không có bước đi dứt khoát.